Miloš Obrenović – vrhovni knez i pravitelj naroda srpskog
Domaćinstvo Jovana Obrenovića „zaposeo” je turski muselim Ašim beg zajedno sa svojom pratnjom i „12 kamila”. Usled takvog razvoja situacije, neko vreme proveli su u zbegu, a zatim su se privremeno smestili u dom Đorđa Matkovića iz sela Šarana, inače supruga Marte Vukomanović, tetke po ocu buduće kneginje Ljubice. U toj kući na „Spasovini” rodila se marta meseca 1814. godine Jelisaveta Savka, četvrto po redu dete bračnog para Obrenovića.[1]
Pošto se pred takovskom crkvom krajem 1813. godine nagodio sa izaslanikom beogradskog vezira Sulejman Paše Skopljaka, Sali Agom – Serčesmom, priznavši tursku vrhovnu vlast, budući srpski knez započeo je, na imanju Milovana Marinkovića iz Gornje Crnuće, i neposredno pre izbijanja Hadži Prodanove bune, početkom jeseni 1814. godine i završio izgradnju novog porodičnog doma. Tzv. kuća „osaćanka” imala je pored podruma i dve prostorije – „kuću sa ognjištem” odnosno spavaću sobu. Neposredno uz stambeni objekat podignute su i ostale građevine karakteristične za tadašnja seoska domaćinstva poput vajata, bivaka, mlekara…[2]
Neposredno po podizanju ustanka u Takovu, na Cveti 1815. godine i razvijanja ustaničkog barjaka ispred novoizgrađenog doma u Crnući, uz čuvene Miloševe reči „Evo mene, a eto vama rata s Turcima”, kuća porodice Obrenović postaće dvor, a selo podno južnih padina Rudnika prva prestonica srpske ustaničke države. Kako je novi vladar, zauzet mnogobrojnim obavezama, uglavnom bio van Crnuće, u kući je glavnu reč vodila njegova supruga Ljubica. Štedljiva i umerena, oslanjajući se na pomoćnike i sluge, ali i ljude koji su „svojim poslom ili mukom” navraćali kod „čestitog knjaza”, ona je vrlo ekonomično i nadasve uspešno vodila povereno joj domaćinstvo. Decembra meseca 1815. godine u domu Obrenovića održana je vrlo važna ustanička skupština, koja je između ostalog izabrala Miloša Obrenovića za „vrhovnog kneza i pravitelja naroda srpskog”, zatim postavila nahijske knezove, odnosno članove narodne kancelarije i konačno donela prvi budžet novovekovne srpske države.
Nepune četiri godine kasnije, na kućnom pragu Ljubica je pucnjem iz Miloševe kubure ubila njegovu milosnicu, mladu i zanosnu Petriju.
Po okončanju bračne krize, kneževa porodica je 1818. prešla u novu prestonicu Kragujevac. Kuća i posed u Gornjoj Crnući, od tada su se vodili kao jedno od poljskih dobara Obrenovića. [3] Krajem 19. veka, tačnije 31. januara 1899. godine, Aleksandar Obrenović potpisao je ukaz po kome se Gornja Crnuća proglašava za opštinsko sedište, a Ivan Đorđević, praunuk nekadašnjeg „dvorskog kneza” Đorđa Jovičića, imenuje za njenog predsednika i kraljevog poslanika.
[1] Kuća porodice Matković srušena je sredinom četvrte decenije 20. veka. Pola veka ranije, odnosno 1881. godine, češki slikar i profesor Vladislav Titelbah izradio je akvarel pod nazivom Kuća kneza Miloša u Šaranima i on se danas nalazi u stalnoj postavci Muzeja Drugog srpskog ustanka u Takovu.
[2] U Gornjoj Crnući je živela porodica Marinković koja prema predanju vodi poreklo od velikog čelnika Radiča Postupovića, ktitora manastira Vraćevšnice. Nakon propasti Prvog srpskog ustanka Milovan Marinković je ponudio Milošu Obrenoviću utočište na svom imanju pod uslovom da manastiru daje pola dukata godišnje, što je budući knez i prihvatio.
[3] J. Jevđević, Kuća kneza Miloša u Gornjoj Crnući, Zbornik radova Muzeja rudničko-takovskog kraja 3-4, Gornji Milanovac, 101-110; Isti, Knez Miloš i Crnuća, Kragujevac,2015.
GM PRESS/Aleksandar Marušić, istroričar
